صنایع دستی در همه جا حضور دارد. از شمال تا جنوب، از شرق تا غرب، از کویر تا کوه، از سیاهچادرهای عشایری تا خانههای ساده روستاییان، از کارگاههای ابتدایی و قدیمی واقع در کوچهپسکوچههای شهر تا فرهنگسراهای شهرهای بزرگ و از قبل تاریخ تا امروز، سخن از صنایع دستی است. صنایعی که گاه به شکل فرش و گلیم جلوهگر میشوند و زمانی لطافت و ظرافت خویش را در منبّت و معرّق، گچبری و آیینهکاری و سفال و سرامیک به نمایش میگذارند؛ اما به هر نقش و شکلی که باشند بیانگر عشق به پاکی و زیباییاند؛ چرا که خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد.
صنایع دستی صنایعی است که روح خود را از هنر وام گرفتهاند و جسمشان ارتباطی نزدیک با صنعت دارد و همین ویژگی است که تعریف این هنر را به طور اعم، و به طور اخص به عنوان یک رشته دانشگاهی دشوار کرده است؛ چرا که عدهای از اساتید و صاحبنظران، این رشته را از دید هنر بررسی میکنند و عدهای دیگر آن را به عنوان یک صنعت میبینند و عدهای نیز معتقدند که صنایع دستی تلفیقی از هنر و صنعت است.
رشته صنایع دستی رشتهای است که در آن هنر و کاربرد آن در کنار هم قرار دارند؛ یعنی برخلاف هنر محض مثل هنر نقاشی که کاربرد روزمره ندارد در این رشته ساخت وسایل هنری که کاربرد روزمره نیز داشته باشند، مورد توجه است. در این رشته دانشجویان طی چهار سال اطلاعات متوسطی درباره 24 گروه بزرگ انواع صنایع دستی ایران که شامل 152 شاخه میشود، بدست میآورند. همچنین با پرداختن به یکی از چهار گرایش صنایع چوب، سفال، نگارگری و طراحی فرش از نظر اجرا و کارشناسی آثار، در گرایش فوق صاحب تخصص شده و مهارتهای لازم را برای تولید آثار صنایع دستی در گرایش انتخابی خود واجد میشوند.
تواناییهای لازم
بزرگترین انگیزه هر فرد برای ورود به این رشته، عشق و علاقه است؛ همچنین باید حوصله لازم را برای آموختن صنایع دستی داشته باشد و در طراحی ـ بخصوص طراحی سنتی ـ قوی و با نقوش سنتی آشنا باشد. همچنین یک دانشجوی صنایع دستی لازم است با فرهنگ و سنت قدیم کشور و ماشینها و ابزار جدید آشنا شود و در نتیجه طرحهایی ارائه دهد که هم اصالت بومی و هم نوآوری هنری داشته باشد. در نهایت آشنایی با ادبیات نو و کهن ایران برای دانشجویان این رشته یک ضرورت است؛ زیرا هنر ما ارتباطی تنگاتنگ با ادبیاتمان دارد.
موقعیت شغلی در ایران
فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در سازمانهایی مثل سازمان میراث فرهنگی، سازمان صنایع دستی ایران، اداره کل صنایع دستی وزارت جهاد کشاورزی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی، بنیاد مستضعفان، اداره کل موزهها و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به کارهای پژوهشی، تحقیقاتی یا کارشناسی بپردازند. همچنین میتوانند با دایر کردن کارگاههایی، هم درآمد بهتری داشته باشند و هم آنچه دوست دارند بسازند؛ دراینصورت میتوانند در دو حوزه متفاوت فعالیت کنند: یکی ساخت آثاری که جنبه موزهای و تزیینی دارد و دیگری تولید صنایعی که کاربرد داشته و البته جنبه هنری نیز داشته باشد.